مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی

گاهی نمونه‌هایی از مقالاتی را می‌توان یافت که در شکل یکسان، در دو مجله منتشر می‌شوند. این نقض شدید و بدیهی اخلاق است زیرا بیانگر ادعای جعلی اصلی یک مقاله است. در صورتی که شواهدی مبنی بر قصد واقعی برای جعل وجود داشته باشد این نقض اخلاق، جدی‌تر می‌شود مانند زمانی که یک بدنه یکسان با عناوین و چکیده‌ای متفاوت به چاپ می‌رسد. در مقاله هگزهام (Hexham)، این موضوع به عنوان "تقلب یا جعل بازیافتی" ذکر شده است زیرا استدلال، مثال‌ها، شواهد و نتایج بدون توسعه ایده‌های جدید یا ارایه شواهد بیش‌تر یکسان باقی می‌ماند (1).

به عبارت دیگر، زمانی که دو کار تنها ظاهراً از هم تفاوت دارند ولی به صورت کارهای متفاوت و مجزا ارائه می‌شوند، به آن تقلب یا جعل بازیافتی می‌گویند. از نظر رویگ (Roig)، این فرایند موسوم به" نشر حشو" یا " نشر مکرر" است که از نظر او در منابع زیست پزشکی به یک مسأله مهم تبدیل شده است. در برخی زمینه‌ها، نشر یا انتشار چند باره یک کار علمی در بیش از یک مجله به صورت یک انحراف جدی از اصول و شیوه‌های پذیرفته شده و به صورت یک سوء رفتار قابل پیگرد قانونی تلقی می‌شود. علی‌رغم شکل نسبتاً مفرط ذکر شده، در برخی از موارد حالات تعدیل‌کننده‌ای در نشر مکرر مقالات نیز وجود دارد که آشنایی و در نظر گرفتن اصول آن برای نویسنگان مقالات لازم و حیاتی است(2).

یکی از این موارد در این زمینه، ارسال مقاله به سردبیران دو مجله در زمینه‌های کاملاً متفاوت است (برای مثال محور یک مجله به طور تخصصی مربوط به یک رشته خاص در علوم پزشکی است و یک مجله دیگر دارای رویکرد عمومی در زمینه سلامت است). این موضوع مستلزم اعلام به موقع نویسنده به هر دو سردبیر است. در صورتی که هر دو سردبیر مقاله را برای انتشار بپذیرند، هر یک از آن‌ها بایستی انتشار موازی را به مخاطبان و خوانندگان مجله اعلام کنند. یکی از موارد شایعی که نویسندگان فارسی زبان در این زمینه درگیر هستند چاپ مقالات به زبان فارسی با هدف قرار دادن مخاطبین داخلی و چاپ مقالات به زبان دیگر با هدف قرار دادن مخاطبین بین‌المللی است. لازم است نویسندگان توجه نمایند که انتشار یک مقاله در مجله دوم که مستقیماً از مقاله اصلی ترجمه شده و یا با اندکی اصلاحات ترجمه شده است، مستلزم اعلام به سردبیر هنگام ارسال مقاله است(3).

مورد خاص دیگر در این مقوله، ارایه یک مقاله به یک سمینار همراه با ارسال آن به یک مجله بعد از همایش و یا احتمالاً به طور موازی با آن است. قواعد مربوط به این فرایند در میان رشته‌ها و مجلات مختلف متغیر است. همان طور که در مطالعه کولبرگ و کوبوروف (Collberg, Kobourov) ذکر شده است، IEEE و ACM دارای سیاست‌های رسمی در خصوص این موضوع هستند به طوری که در مورد ACM، وجود 25 درصد از اطلاعات جدید به صورت یک قاعده مطرح است. از سوی دیگر، برخی دیگر از سیاست‌ها صرفاً این است که نویسندگان باید تصریح نمایند که پیش‌نویس مقاله در حال حاضر در هیچ مجله دیگر یا هیچ همایش دیگری تحت داوری نیست(4). به علاوه، همایش‌های با اعتبار بالا غالباً دارای تمهیداتی مناسب با مجلات مانند روش "بررسی سریع مقالات" برای انتشار مقالات پس از همایش هستند. اگر چه در این موارد نیز یک انتظار رایج این است که مقاله ارسالی به مجله به منظور منعکس کردن بازخورد‌های دریافت شده در همایش، تا زمان انتشار توسعه بیش‌تری یابد(5).

یک مورد ویژه دیگر می‌تواند موسوم به "انتشار مجدد رسمی" باشد برای مثال، در کتاب‌هایی که مقالات منتشر شده قبلی بر روی یک موضوع را گردآوری می‌کنند. ارایه مجدد به خودی خود خطا یا اشتباه بزرگی نیست، به شرطی که این ارایه مجدد در ابتدا به ناشر (انتشاردهنده مجدد) و به مخاطب اعلام شود (البته در صورتی که نویسنده دارای حق مالکیت نباشد، گواهی نیز نیاز است). اعلان در این موارد نمی تواند از طریق استناد یا ذکر در فهرست منابع صورت گیرد. یک اعلان مجزا ترجیحاً هم در مقدمه سردبیر و هم قبل یا بعد از متن مقاله نیاز است(6). در نهایت امید است، این دست نوشته، مورد توجه خوانندگان قرار گیرد و با رعایت این نکات اندک، سبب بهبود رعایت اصول بنیادین در انتشار و در نتیجه افزایش اطمینان به مقالات محققین ایرانی در سراسر جهان گردد.