مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی

آموزش بالینی جزء حیاتی برنامه درسی در آموزش پزشکی بوده و در شکل‌دهی مهارت‌های اساسی و توانمندهای حرفه‌ای دانشجویان نقش اساسی دارد(1و2). هدف آموزش بالینی فراهم آوردن فرصت‌هایی است تا دانشجویان بتوانند اطلاعات نظری را با واقعیات عملی پیوند بزنند(3). به صورت تدریجی با حضور بر بالین بیمار تجربیاتی کسب کنند و در تعامل با مربی و محیط مفاهیم آموخته شده را در عمل به کار گیرند(4). محیط اتاق عمل محیط اصلی آموزشی برای دانشجویان تکنولوژیست جراحی است. علی‌رغم آن صحنه جراحی در اتاق عمل یک محیط چالش برانگیز است که استرس موجود در این محیط به طور قابل توجهی برروی عملکرد حرفه‌ای و قدرت تصمیم‌گیری دانشجویان کارآموز در حین عمل تأثیر می‌گذارد(5). در این محیط دانشجو علاوه بر انجام مهارت‌های روانی حرکتی پیشرفته، قدرت تصمیم‌گیری درست و مهارت کار تیمی باید در تمامی شرایط حفظ ایمنی بیمار را بیاموزد(6). وظیفه مهم تعلیم و تربیت نیروی انسانی و متخصص مورد نیاز بخش‌های مختلف جامعه منجر به این امرشده است که آموزش گروه‌های پزشکی از الگوهایی استفاده نمایند تا دانشجویان را آماده قبول مسؤولیت واقعی خود برای بهبود سلامت جامعه بنمایند(7).

الگوی داربست آموزشی (scaffolding) شامل تعدادی از مدل­ها و چارچوب‌هایی است که می‌تواند به عنوان یک مجموعه اساسی از ابزار برای آموزش‌دهندگان جهت تسهیل یادگیری، تشویق نوآوری در عمل باشد(8). هدف این مدل دفاع از حرکت به سوی آزادی بیش‌تر، تفکر انتقادی، استقلال و توانمندسازی برای فعال کردن توسعه بیش‌تر رشد حرفه‌ای مورد نیاز در یک محیط مراقبت بهداشتی معاصر توصیف می‌شود که با سرعت در حال تغییر و به طورخستگی‌ناپذیر منجر به افزایش می‌شود(9). داربست آموزشی ساختار پیشتیبان‌کننده‌ای است که در آن به دانشجویان کمک می‌کند وظایف و مفاهیم جدیدی را که به طور معمول نمی‌توانند آن را تجربه کنند، بیاموزند. یکی از مزایای این روش این است که دانشجو در محیط یادگیری حمایت می‌شود و با ایجاد محیطی برای یادگیری ایجاد انگیزه بیش‌تر در دانشجویان می‌گردد. در این روش دانشجویان در سؤال پرسیدن آزاد هستند و از حمایت و بازخورد همتایان خود در یادگیری موارد جدید برخوردار می‌شوند. از دیگر فواید این روش به چالش کشیدن دانشجویان از طریق یادگیری عمیق و اکتشاف است و انگیزه در دانشجویان برای تبدیل شدن به دانشجوی بهتر و یادگیری چگونه یادگرفتن ایجاد می‌گردد و افزایش احتمال رسیدن به اهداف آموزشی را فراهم می‌کند. داربست‌های آموزشی یادگیری را از طریق گفت و گو، بازخورد و به اشتراک گذاشتن مسؤولیت تقویت می‌کند و با حمایت و به چالش کشیدن تجارب یادگیری به دست آمده از یادگیری داربست برنامه‌ریزی شده، مربیان می‌توانند به دانشجویان کمک کند که تبدیل به یادگیرنده مادام‌العمر و مستقل شوند(10).

داربست آموزشی تأکید می‌کند که حمایت آموزش‌دهندگان برای یادگیری دانشجویان باید متناسب با سطح دانش فردی دانشجویان باشد. با اجرای این روش همانطور که دانشجویان توانمندتر می‌شوند بتدریج پشتیبانی مربی از دانشجو کمتر شده و بتدریج قطع می¬گردد. در این روش مربی با پشتیبانی ظریف دانشجو در طی آموزش بالینی در محیط اتاق عمل به عنوان مثال (توضیح موقعیت چینش ابزار، استفاده درست تجهیزات) ارائه می‌دهد و با ایجاد استقلال در دانشجو همراه با توضیح مرحله‌ای هر عمل از ابتدا تا انتها گام به گام تلاش در پیشرفت دانشجو می‌نماید(6).

روند کار این روش در آموزش بالینی اتاق عمل بدین صورت است که از دانشجویان جدیدالورود به اتاق عمل انتظار می‌رود که بتوانند با استفاده از تکنیک داربست آموزشی، دانش به دست آمده در کلاس‌های درس خود را به محیط اتاق عمل انتقال دهند و از آن بهره بگیرند. در اولین روز از شروع کارآموزی تنها دانشجویان وظایف و مراقبت‌های انجام شده در محیط بالینی را مشاهده می‌کنند. در طول روز دوم علاوه بر مشاهده عملکرد بالینی پرسنل، می‌توانند بیمار را تحویل بگیرند و مصاحبه داشته باشند. در روز سوم دانشجویان علاوه بر وظایف روزهای قبل، در حین مصاحبه با بیمار ایمنی بیمار را در انتقال بیمار از بخش به تخت جراحی رعایت کنند و تمامی وظایف گام به گام در روزهای متوالی از مشاهده ساده تحویل بیمار تا سطوح دشوار مهارت‌های روانی حرکتی از قبیل اسکرابینگ، بخیه زدن به دانشجو محول می‌شود(11).

لذا پیشنهاد می‌شود که مطالعات کمی و کیفی در خصوص اثربخشی روش داربست آموزشی در بافت آموزشی کشورمان انجام شود. و در نهایت کلاس آموزشی برای مربیان بالینی و اساتید دانشکده‌ها برگزار شود تا با ایجاد محیط بالینی حمایتی نقش مهمی در انتقال یادگیری بالینی به دانشجویان فراهم شود.