مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی

در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور، تعیین استاندارد آزمون با متدولوژی علمی اکثراً به صورت قراردادی و نمره ثابت 10 یا 12 در نظر گرفته می‌شود. در حالی که برای برقراری عدالت آموزشی باید حد نصاب قبولی هر آزمون برای همان آزمون تعیین شود. روش‌های مختلف علمی برای تعیین استاندارد وجود دارد، نکته حائز اهمیت آن است که قضاوت‌هایی که صورت می‌گیرد از یک طرف بایستی با کم‌ترین خطا و هزینه و لطمه به دانشجو همراه باشد و از طرفی با آسان‌گیری همراه نشود تا گیرندگان خدمت در جامعه متضرر نشوند(1). یکی از روش‌های استاندارد آزمون روش‌هافستی است. نویسندگان، نحوه ارزیابی دانشجویان در هفتمین المپیاد علمی دانشجویان علوم پزشکی کشور در سال 1394 با روش‌هافستی جهت تخصیص مدال را فرصتی غنیمت شمرده تا به معرفی این روش بپردازند.

روش‌هافستی شیوه ای تعدیل یافته و از جمله رایج‌ترین روش‌های توافقی تعیین استاندارد آزمون(2) و دارای استاندارد نسبی و هنجار محور است(3) که در آن هم درصد مردودی و هم نمره قبولی افراد مرزی در آزمون از جمله معیارهای قضاوت محسوب می‌شود. در حقیقت نتیجه نهایی محصول مصالحه بین این دو قضاوت است(2). روش توافقی ‌هافستی در سال 1983 به عنوان رویکردی نوآورانه برای رسیدگی به مشکلات عملی از معیارهای متضاد و هنجار محور به وجود آمد. این رویکرد هم مانند سایر روش‌های استاندارد با تعیین هدف، بکارگیری، انتخاب و آموزش شرکت‌کنندگان شروع می‌شود و شرکت‌کنندگان از انتظارات داوران آگاهی می‌یابند. داوران نیاز به این دارند که شرکت‌کنندگان به چهار سؤال که برای اولین بار آن را امتحان داده‌اند پاسخ دهند. دو تا از سؤالات مطرح شده در سطح قابل قبول دانش است که با نماد K نشان داده می‌شود و دو سؤال دیگر بر میزان شکست در آزمون تمرکز دارد که با نماد F نشان داده می‌شود. چهار سؤال پرسیده شده از شرکت‌کنندگان به قرار زیر است:

-بالاترین درصد نمره صحیح برش شده قابل قبول چند است؟ حتی اگر همه آزمودنی‌ها آن را به دست آورند این مقدار، برآورد شرکت‌کنندگان از حداکثر سطح آگاهی که ازمودنی‌ها به آن نیاز دارند، می‌باشد که با نماد k max نشان داده می‌شود.

- پایین‌ترین درصد نمره صحیح برش شده قابل قبول چند است؟ حتی اگر هیچ یک ازمودنی‌ها آن را به دست نیاورند. این مقدار، نشانه قضاوت شرکت‌کنندگان از حداقل سطح آگاهی که ازمودنی‌ها به آن نیاز دارند که با نماد k min نشان داده می‌شود.

- بالاترین درصد نمره شکست برش شده قابل قبول چند است؟ این مقدار، نشانه قضاوت شرکت‌کنندگان از بالاترین درصد شکست از آزمودنی‌هاست که می‌تواند ه دست اید که با نماد f max نشان داده می‌شود.

-پایین‌ترین میزان شکست قابل قبول چند است؟ این مقدار نشانه قضاوت شرکت‌کنندگان از پایین‌ترین درصد شکست از آزمودنی‌هاست که می‌تواند بدست اید که با نماد f min نشان داده می‌شود.

شرکت‌کنندگان باید بدانند تمام این مقادیر بین 0 تا 100 است. میانگین مقدار پاسخ به سؤالات در همه شرکت‌کنندگان محاسبه خواهد شد(4و5) سپس یک منحنی تجمعی از داده‌های آزمون در چهار مورد قضاوت شده که در مورد بالاترین و پایین‌ترین نمرات قبولی و بالاترین و پایین‌ترین نرخ مردودی است، ایجاد می‌شود. از حاصل ترسیم و اتصال این چهار ارزش، مستطیلی ایجاد می‌شود که پس از ترسیم قطر این چهار ضلعی، از تقاطع این قطر با منحنی عملکرد شرکت‌کنندگان در آزمون، استاندارد آزمون نقطه‌ای به دست می‌آید به عبارت دیگر این نقطه پایین‌ترین حد دریافت‌کنندگان مدال را هم در نمره و هم تعداد نشان می‌دهد(2).

با توجه به این که چنین روش ارزشیابی برای اولین بار در المپیاد علمی دانشجویان علوم پزشکی استفاده شده است از لحاظ نوآوری در ارزشیابی المپیاد دانشجویی قابل ستایش است. به نظر می‌رسد با توجه به تحولاتی که در سال‌های اخیر در شیوه‌های تدریس و ارزیابی روی داده است، علاوه بر اجرای برنامه‌های توانمندسازی جاری در دانشگاه‌ها برای اعضای هیأت‌علمی، ضروری است تا شیوه‌های متنوع تعیین نمره قبولی (از قبیل بیوک، آنگوف،‌ هافستی) نیز آموزش داده شود، ضمن این که فراگیران علوم پزشکی نیز بایستی با این شیوه‌ها آشنا شوند. این امر در خصوص آزمون‌های رقابتی کشوری از اهمیت دوچندانی برخوردار خواهد بود و سبب شفاف‌سازی و کاهش استرس شرکت‌کنندگان در آزمون خواهد شد.