مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی

یکی از مهم‌ترین موارد در گزارش صحیح یک مقاله شفافیت در بیان روش انجام کار است زیرا شفاف بودن روش کار به خواننده در درک مراحل انجام کار و تحلیل نتایج به‌دست‌آمده کمک می‌کند و از به وجود آمدن ابهامات جلوگیری می‌کند. نکته دیگر نیز ویرایش یک مقاله جهت چاپ است که باعث جذب خوانندگان بیشتر برای مقاله و مجله می‌گردد(1و2). مجله آموزش در علوم پزشکی بااهمیت دادن به نقد مقالات و چاپ آن‌ها یکی از مجلات پیشرو در این زمینه است چرا که نقد منصفانه یکی از بهترین راه‌های آشنایی خوانندگان و نویسندگان در مورد اشکالات احتمالی یک گزارش است. مقاله‌ای با عنوان: مقایسه پیشرفت تحصیلی در تدریس به روش سخنرانی و یادگیری مبتنی بر مسأله در دانشجویان پزشکی، یک مقاله از نوع مرور نظام‌مند است که در مجله آموزش در علوم پزشکی /آبان 1393/14 (8) /729 تا 741 به چاپ رسیده است(3). چند مورد در این مقاله قابل‌بحث است: 1. به کار بردن جملات تکراری به‌ویژه در چکیده مثلا در قسمت مقدمه در خط سوم گفته‌ شده از طریق مرور نظام‌مند و بلافاصله در خط اول روش‌ها هم مجدد تکرار شده است و در قسمت روش‌ها صفحه 732 در خط سوم گفته‌ شده است که بانک‌های اطلاعاتی توسط دو نفر جستجو شده‌اند و این جمله در انتهای پاراگراف مجدد تکرار شده است و این در حالی است که چکیده باید تا حد ممکن خلاصه‌ای از کار بوده و از موارد تکراری به دور باشد. 2. قسمت روش‌ها در این مطالعه سرشار از نکاتی است که یا شفاف نبوده یا نویسندگان نتوانسته‌اند آن را شفاف گزارش کنند. • یک سؤال این است که چرا مطالعات از سال 1998 تا 2013 جستجو شده است در صورتی ‌که دلیلی برای آن بیان نشده است و از طرفی اگر محدودیت زمانی بدون دلیل خاصی باشد نمی‌تواند ادعا کرد که مرور نظام‌مند انجام‌شده است. • دومین نکته راه‌کار جستجو است که خیلی کلی بیان‌ شده است و جای ابهام دارد زیرا جستجو در پایگاه‌های مختلف متفاوت است و با یک ترکیب نمی‌توآن‌همه پایگاه‌ها را جستجو کرد. • کل مقالات در جستجوی اولیه 95 مورد بیان‌ شده در حالی‌ که با همین ترکیب بیان‌شده و در همین محدوده زمانی فقط در پابمد 408 مقاله را می‌توان به دست آورد که جای سؤال دارد! • در صفحه 732 سمت چپ خط سوم گفته ‌شده است "بعد از بررسی چکیده و عنوان" که در اینجا باید ابتدا عنوان و سپس چکیده بیاید چون اول عنوان بررسی می‌شود. • در روش‌ها گفته ‌شده است مقالاتی که متن انگلیسی آن‌ها در دسترس نبود از مطالعه خارج شدند؟ و بیان نشده است که آیا برای گرفتن متن کامل آن‌ها فعالیتی صورت گرفته یا نه و فقط صرف به دست نیاوردن اولیه متن کامل ملاک مناسبی برای حذف نیست و می‌توان از طریق ارتباط با نویسندگان یا خرید مقالات به مقالات دست پیدا کرد(4). در ادامه همین پاراگراف رفرنس شماره 25 آمده است که جایگاهی ندارد یعنی برای چه چیزی رفرنس بیان ‌شده است؟ آیا برای معیارهای خروجی که توسط نویسندگان اعلام‌شده رفرنس آورده شده است؟ در ضمن از لحاظ نگارشی بعد از رفرنس 25 نقطه آمده است که در اینجا باید حذف شود چرا که جمله بعدی ادامه جمله است. در ادامه همین پاراگراف و بعد از رفرنس شماره 25 جمله‌ای آمده است که "در مرحله بعد مجدداً با خواندن تمام متن..."؟ مگر در ابتدا متن کامل خوانده می‌شود که کلمه مجدد به‌کاربرده شده است؟ به نظر می‌رسد کلمه "مجدد" اضافی است و باعث ابهام می‌شود. • در صفحه 732 کلمه magiran اشتباه تایپ‌ شده است. • در قسمت روش‌ها وقتی می‌گوییم مقالات خوب و متوسط وارد کار شدند نیاز نیست که مجدد بگوییم مقالات که کیفیت مناسب نداشتند هم خارج شدند. در حقیقت همان جمله اول مفهوم جمله اول را نیز در بردارد و جمله دوم توضیح اضافی است. در همین پاراگراف در ادامه آمده است که " پس از طی این مراحل..." 8 مقاله برای استخراج داده و تجزیه ‌و تحلیل مورد بررسی قرار گرفت و بیان نشده است که در مرحله قبل چقدر بوده است این در حالی است که دیاگرام مراحل انجام کار به ‌صورت کامل مشخص نیست و ازلحاظ ویرایشی مشکل دارد که خواننده کاملاً سردرگم می‌شود. • در انتهای صفحه 732 آمده است که "چون مطالعات به‌ صورت همگون نبودند انجام متاآنالیز امکان‌پذیر نبود و..." که این جمله هم مبهم و کل‌گویی است. دلیل ناهم‌گونی بیان نشده است و این که چه‌کاری برای رفع ناهم‌گونی انجام‌شده است یا این که تجزیه ‌و تحلیل در زیرگروه‌ها امکان‌پذیر بوده یا نه؟ فقط صرف گفتن ناهمگونی کافی نیست آن‌ هم در یک مطالعه از نوع مرور نظام‌مند(5). • در ابتدای صفحه 733 هم گفته ‌شده که تحلیل اطلاعات به شکل کیفی انجام گردید که این جمله هم مبهم و کل‌گویی است. از چه روش کیفی؟ • در ادامه مقاله شکل یک که مراحل ورود مطالعات به پژوهش حاضر است به ‌صورت ناقص آورده شده است. • در شکل یک در قسمت اول تعدادهایی که برای هر پایگاه داده‌ای آمده است خیلی کم بوده و با استراتژی جستجو هم‌خوانی ندارد. به نظر می‌رسد مقاله حاضر بر موضوعی بسیار مفید تمرکز کرده‌است و تا حدودی به نتایج مناسبی دست ‌یافته‌ که جای تشکر دارد و ابهامات موجود ساختاری نبوده و تنها به دلیل خوب گزارش نشدن و عدم اطلاعات کافی انجام دهندگان از چگونگی گزارش مقالات مروری نظام‌مند است؛ اما این ابهامات باعث کاهش کیفیت مطالعه می‌گردد. امیدواریم نویسندگان محترم با نگارش بهتر و دقت در بیان نکات کاربردی و افزایش شفافیت بر قدرت مطالعات انجام‌شده بیفزایند.