مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی

  مقاله‌ای با عنوان " کارایی درونی و اثربخشی بیرونی برنامه درسی دوره دکترای حرفه‌ای پزشکی از دیدگاه دانشجویان، دانش‌آموختگان و اعضای هیأت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد " در مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی خرداد 1392 / (3) 13/ در صفحات 233 تا 243 منتشر شده است. این مقاله به صورت توصیفی در سال 1390 در دانشگاه علوم پزشکی صدوقی یزد صورت گرفته است(1). اینجانب به نویسندگان مقاله بابت انجام چنین کاری تبریک گفته ولی چند نکته برای بهبود کیفت گزارش مقالات مقطعی قابل ذکر است.

  مطالعات مقطعی یا شیوع به مطالعاتی گفته می‌شود که ارتباط بین متغیر‌ها با بیماری‌ها و سایر حالات مرتبط با سلامتی را در یک جمعیت معین و در زمان معین بررسی می‌کند. که خود می‌تواند به دو صورت توصیفی و تحلیلی صورت گیرد، در صورتی که در یک مطالعه مقطعی تنها به توصیف پرداخته شود آن مطالعه مقطعی توصیفی و در صورتی که در آن آنالیز آماری صورت گیرد نوع مطالعه مقطعی تحلیلی خواهد بود. در واقع مطالعات مقطعی هم می‌تواند توصیفی و هم تحلیلی باشد(2). از آن جایی که در بسیاری از موارد، گزارش مقالات مشاهده‌ای از کیفیت کافی برخوردار نیستند رعایت نکات زیر می‌تواند باعث بهبود گزارش این نوع مطالعات گردد(3).

  چکیده هر مقاله در بسیاری از موارد به عنوان تنها منبع مورد دسترسی فرد به مقاله بوده و از طرفی در وهله اول خواننده یا محقق تنها چکیده مقاله را در موتور‌های جست و جو مطالعه می‌کند و در صورتی که چکیده مقاله از لحاظ هدف و روش اجرا برای خواننده مفید و قابل استفاده باشد، تصمیم می‌گیرد که تمام مقاله را مطالعه کند یا خیر. لذا اولین قضاوت خواننده در مورد مقاله چکیده یا خلاصه مقاله خواهد بود. از این رو نوشتن یک چکیده مقاله به صورت کاملاً علمی و دقیق از نکات بسیار مهم در گزارش هر مقاله است. از مهم‌‍‌‌ترین نکاتی که در چکیده مقاله بایستی به آن پرداخته شود روش اجرای مقاله به صورت مختصر و البته با ذکر کامل نکات مهم روش اجرا است. یکی از معیار‌های مهم در گزارش روش اجرای مقاله در چیکده نوع مطالعه است، برای مثال: در این مطالعه مقطعی تحلیلی... یا در این مطالعه کارآزمایی بالینی تصادفی دوسو کور..(3تا5). به اعتقاد نگارنده این نوشته، نویسندگان مقاله توانسته‌اند نتایج را به صورت مناسبی گزارش کنند و از آزمون‌های آماری نیز برای آنالیز داده‌ها استفاده کرده‌اند. اما سؤالی که برای خواننده مطرح می‌شود در این مطالعه با توجه به این که از آزمون‌های آماری در گزارش نتایج مطالعه استفاده شده است چرا در چکیده مقاله که از مهم‌ترین قسمت‌های یک مقاله است از واژه " توصیفی" استفاده شده است. به نظر می‌رسد زمانی که از آزمون‌های آماری برای بررسی روابط بین متغیر‌ها استفاده می‌شود نوع مطالعه تحلیلی باشد.

  نکته دوم در گزارش چکیده ارائه نتیجه عمده تحقیق است و می‌بایست مهم‌ترین نتایج در چکیده و در صورت امکان با گزارش مقدار معناداری برای افزایش اطمینان به مقاله گزارش شود(4). در مقاله مذکور ذکر شده است مهارت‌های کسب شده در حد مطلوب نیست ولی از حداقل لازم برخوردار است. در چنین مواقعی مناسب است مقدار معناداری برای بهبود و افزایش کیفیت نتایج گزارش شود تا خواننده نسبت به تفاوت یا عدم تفاوت اطمینان بیشتری پیدا کند. برای محرز شدن معنادار بودن بر اساس نظر محقق و انتخاب سطح معناداری که معمولاً کم‌تر از 05/0 در نظر گرفته می‌شود نسبت به تفاوت و معناداری قضاوت می‌شود. به طوری که اگر مقدار p به دست آمده کم‌تر از 05/0 (یا با توجه به نظر محقق انتخاب سطح معناداری دیگری) باشد آزمون معنادار شده و تفاوت‌ها بین گروه‌ها معنادار شناخته می‌شود. نویسندگان بر اساس جدول 1 نتیجه‌گیری کرده‌اند که تمام عناصر برنامه درسی از نظر استادان بالاتر از دانشجویان بوده است و معنادار است در صورتی که مقدار p به لحاظ آماری معنادار نیست. از این رو برای خواننده سؤال برانگیز بوده که با توجه به مقدار p در جدول 1 آیا منظور نویسندگان مقاله تنها تفاوت بوده است یا تفاوت معنادار آماری.