مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

---

تئوری یادگیری بالغین (Adult learning theory) بیان می‌کند که بزرگسالان در صورتی که اهداف یادگیری واضح، واقعی و مهم داشته باشند و این اهداف در راستای نیازهای شغلی، حرفه‌ای و شخصی آنها باشد؛ یادگیری بهتر و پایدارتری خواهند داشت. همچنین این تئوری مطرح می‌کند که بزرگسالان عمل‌گرا و مسأله محور بوده و یادگیری‌شان بیشتر درونی است و در یادگیری آنها روش‌های تجربی نسبت به روش‌های غیرفعال مؤثرتر است(1). در طی دهه‌های گذشته، معلمین برای حرکت به سوی یادگیری خود- راهبر (self-directed learning)، روش‌های مختلفی را مورد استفاده قرار داده‌اند. بر این اساس، یادگیری مشارکتی شکل گرفته و در کشورهای زیادی معمول شده است. یادگیری مشارکتی؛ فعالیت‌های آموزشی را با نیازهای یادگیرندگان تطبیق می‌دهد. به طوری که دانشجویان بتوانند مسؤول یادگیری خود باشند. یکی از ابزارهایی که بر پایه آموزش بزرگسالان و رویکرد یادگیری خود راهبر و همچنین با در نظر گرفتن تفاوت‌های فردی طراحی شده، قرارداد یادگیری (learning contract) است(2). یکی از اهداف برنامه آموزش پرستاری توانمند نمودن دانشجویان در مهارت‌های تحلیل، تفکر انتقادی و حل مسأله است. ارتقای این مهارت‌ها برای پرستاران جهت کار در محیط‌های پیچیده و در حال تغییر مراقبت سلامت، لازم است. بنابراین ضروری است که دانشجویان با استفاده از شیوه‌های مختلف یادگیری توانایی‌های خود را ارتقا دهند که یکی از این روش‌ها می‌تواند قرارداد یادگیری باشد(3). قرارداد یادگیری، توافقی نوشتاری بین مدرس و دانشجو است که شامل مراحلی متعددی است و باید آنچه که توسط مدرس به دانشجو آموزش داده شود را مشخص کند(4). قرارداد یادگیری، محیط یادگیری مشارکتی را رشد می‌دهد. نقطه روشن یادگیری مشارکتی تغییر حرکت از انتقال دانش به تولید دانش است. دانشجویان از نظر توسعه یادگیری فردی ارزشیابی شده و تمرکز توجه بر یادگیرنده به طور فردی است. اغلب حامیان روش قرارداد یادگیری به منفعت‌های فردی‌سازی فرآیند یادگیری، ارتقای عدم وابستگی و استقلال یادگیرنده، توسعه رفتارهای یادگیری مادام‌العمر (life-long learning) و مشارکت فعال یادگیرنده تأکید دارند(5). به اعتقاد برخی صاحب‌نظران با توجه به تغییرات سریع دانش و نیمه عمر کوتاه آن، مهم‌ترین مسؤولیت سیستم آموزشی در حیطه مشاغل بهداشتی این است که معلمان از ارائه دانش نظری به تنهایی پرهیز کنند و فرصت ایجاد فعالیت‌های خود- راهبر را در محیط‌های دانشگاهی فراهم نمایند(6). حدود 22 سال پیش گیبن (Gibbon) بیان کرد که تغییراتی در آموزش از تدریس به یادگیری و از معلم به فراگیر ایجاد شده است(7). این تغییرات چالش‌هایی را در آموزش ایجاد کرد. نیاز برای تغییر از سبک‌های معلم محور تدریس به سبک‌های دانشجومحور، که به دانشجو اجازه مشارکت فعال در تجارب یادگیری را می‌داد، به مدت طولانی، بخش باارزشی از آموزش شد. تشویق به نقش یادگیرنده فعال، یادگیری عمیق را پرورش داد و ظرفیت خود هدایتی و ابتکار را بالا برد که در نهایت باعث افزایش اعتماد به نفس و موفقیت فراگیر شد(2). قرارداد یادگیری به عنوان ابزاری برای ایجاد تغییر در آموزش پرستاری ابداع شد. استفاده از قرارداد یادگیری تا قبل از 1986 به درستی مشخص نیست و نوشته‌های خیلی کمی در مورد استفاده از قرارداد یادگیری در آموزش پرستاری وجود دارد، اما از آن زمان به بعد، مطالعه در این زمینه به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. قرارداد یادگیری، برنامه نوشته شده‌ای است که آنچه را یک فرد یاد خواهد گرفت توصیف می‌کند و آن را به عنوان نتیجه فعالیت یادگیری خاص می‌داند(2). قراردادهای یادگیری به عنوان راه حلی برای مشکلات آموزشی، مورد حمایت قرار گرفته‌اند. بارینگتون و استریت (Barrington, Street) به نقل از برگر (Berger) از قرارداد یادگیری به عنوان «سند موافقت ثبت شده توسط یادگیرنده، با جزییاتی در مورد آنچه که یاد گرفته خواهد شد، چگونگی انجام آن، زمان یادگیری و معیارهای خاص ارزشیابی که برای قضاوت در مورد تکمیل یادگیری استفاده خواهد شد، نام می‌برد». اغلب تعریف‌هایی که برای اصطلاح «قرارداد یادگیری» ارائه شده شامل مشخصه‌هایی مربوط به ترجیح انتخاب فعالیت‌ها توسط یادگیرنده، اهداف یادگیری یا برنامه‌های یادگیری و انسجام و هماهنگی بین یادگیرنده و استاد راهنما، مربی یا ارشد بالینی است. قرارداد یادگیری شامل 5 جزء اساسی شامل: اهداف عینی یادگیری، منابع و راهبردهای یادگیری، شواهد تکمیل و دستیابی به اهداف، معیارها و مقاصد برای رواسازی شواهد و مسیر زمانی دستیابی به اهداف است(8). برای این که قرارداد یادگیری مؤثر باشد، باید مشخصه‌هایی مثل: رسمی بودن توافق و ثبت قراردادها، تنظیم واضح آنچه یاد گرفته خواهد شد، چگونگی کسب یادگیری و چگونگی ارزشیابی، نیز در نظر قرار گرفته شود. در قرارداد یادگیری میزان سطح حمایت توسط استاد راهنما یا مربی، فرصت‌هایی که برای یادگیری مستقل باید فراهم شود و در دسترس بودن منابع برای ایجاد تجربه یادگیری نیز مورد توجه قرار می‌گیرد(7). توافق نوشته شده یا «قرارداد» به طور ضمنی بر انجام فعالیت‌های یادگیری که دارای اهمیت هستند، دلالت دارد. بنابراین قرارداد یادگیری یک سند متصل به قانون نیست بلکه استفاده از کلمه «قرارداد» به اهمیت تعهد برای همه کسانی که در حرکت به سمت دستیابی به اهداف نهایی ذکر شده در قرارداد، دخالت دارند؛ اشاره می‌کند(2). قرارداد یادگیری می‌تواند براساس نقاط قوت و ضعف فراگیر طراحی شود به طوری که در این روش مدرس و فراگیر در مورد نقاط قوت وضعف آموخته‌های فراگیر، بحث و تبادل‌نظر می‌کنند وسپس در محتوای قرارداد یادگیری و استراتژی مناسب برای تقویت نقاط قوت و اصلاح نقایص به توافق می‌رسند و در نهایت قرارداد به صورت مکتوب نوشته می‌شود و طرفین آن را امضا می‌کنند(8). در جدول 1 عناصر موجود در قرارداد یادگیری نشان داده شده است. علی‌رغم جنبه‌های مثبت قراردادهای یادگیری، تی‌سانگ (Tsang) و همکاران به چند مشکل در اجرای قراردادهای یادگیری در حرفه کار درمانی در هنگ‌کنگ اشاره کرده‌اند(9). تعدادی از یادگیرندگان نوشتن قراردادهای یادگیری را سخت می‌دانستند و بسیاری از یادگیرندگان قراردادهایی را نوشتند که از نظر قالب و محتوا شبیه هم بودند. همچنین تعدادی از دانشجویان اهداف عینی پایین‌تری نسبت به دیگران به دلیل این که از گذراندن واحد درسی و کسب نمره مطمئن شوند، نوشتند. بر طبق نظر تی‌سانگ و همکاران «نتایج منفی ممکن است از اختلاف فرهنگی بین ادراک دانشجویان غربی با دانشجویان منطقه آسیا نسبت به مدرسین، ناشی شده باشد». تی‌سانگ و دیگران نتیجه گرفتند که با آموزش کافی اساتید راهنما یا ارشدهای بالینی و مشاوره و مربی‌گری مناسب یادگیرندگان، با این روش یادگیری خود-راهبر تسهیل شده و می‌تواند تجربه مثبتی برای صاحبان فرآیند به دنبال داشته باشد(9). در مطالعه‌ای دیگر اعضای هیأت‌علمی دریافتند که دانشجویان تمایل به نگارش قراردادهای یادگیری در قالب و محتوای یکسان دارند. بنابراین لازم است مربیان با دانشجویان قبل از شروع آموزش قراردادی با هم درمورد اهداف آموزشی بحث نمایند(4). برخی صاحب‌نظران پیشنهاد می‌کنند که قراردادهای یادگیری به دلیل در نظر گرفتن اختلافات گسترده شخصی بین یادگیرندگان، راهبرد ایده‌آلی است(2و8). به علاوه قراردادهای یادگیری، انگیزش دانشجویان برای یادگیری را افزایش داده و استفاده از رویکرد فردی سازی آموزش در این روش، احترام متقابل و اعتماد بین اساتید و دانشجویان را توسعه داده و خود-راهبری در یادگیری را تسریع می‌کند به طوری که اگراجازه نگارش قراردادهای یادگیری، انتخاب مکان‌های آموزش بالینی و انتخاب ارشدهای بالینی به دانشجو داده شود، انگیزه را بیشتر افزایش می‌دهد(10). برخی محققین معتقدند اگر یادگیرنده مطالب مورد نیاز و مطالب مورد علاقه را یاد بگیرد و توافقی در زمینه یادگیری بین استاد و فراگیر وجود داشته باشد منجربه یادگیری مؤثرتری خواهد شد(8). مطالعه‌ای نشان داد که همکاری دانشجویان و اعضای هیأت‌علمی باعث توسعه آموزش می‌شود. در صورتی که به یادگیرندگان اجازه انتخاب فعالیت‌های یادگیری داده شود، آنها مسؤولیت یادگیری خودشان را عهده‌دار خواهند شد و این روش دانشجویان را قادر می‌سازد که راهبردهایی را ایجاد کنند که با کمک آن بتوانند پاسخ مشکلات خود را بیابند و منابع خاص یادگیری را مشخص نمایند و یادگیری مادام‌العمر را در خود ایجاد کنند(11). این امر، منجر به یادگیری عمیق‌تر و دائمی می‌گردد(2).

متن کامل [PDF 181 kb]   (2514 دریافت)    

---