مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی

---

مقدمه افزایش ناموزون و بی‌رویه تعداد پزشکان عمومی ‌در کشور، یکی از مسایل حاد و مشکل‌آفرین جامعه ما است. نگرانی در مورد رشته تحصیلی و آینده شغلی از معضلات دانشجویان پزشکی می‌باشد. این مطالعه با هدف تعیین نگرش دانشجویان پزشکی نسبت به رشته تحصیلی و آینده شغلی خود در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان انجام شد تا برنامه‌ریزان آموزشی و بهداشتی را نسبت به آن آگاه سازد.روش‌ها در یک مطالعه پیمایشی- مقطعی، دانشجویان رشته پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در حال تحصیل در چهار مقطع علوم پایه، فیزیوپاتولوژی، بالینی و کارورزی در سال ۸۲-۱۳۸۱ مورد بررسی قرار گرفتند. حجم نمونه ۳۲۱ نفر بود که به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. روش گردآوری داده‌ها، پرسشنامه معتبر حاوی ۴۲ سؤال براساس طیف لیکرت بود. داده‌ها با نرم‌افزار SPSS و به صورت توزیع فراوانی، میانگین و انحراف معیار آزمون T و همبستگی پیرسون ارایه گردید.نتایج میانگین و انحراف معیار نمره نگرش دانشجویان پزشکی نسبت به آینده شغلی خود ۱/۶±۲/۶۵ به دست آمد. هشتاد و نه درصد دانشجویان، تحصیل در رشته پزشکی را به دیگران توصیه می‌کنند، ۲/۷۴ درصد آنها به هیچ وجه تمایل به انصراف از رشته تحصیلی خود ندارد، ۸/۷۸ درصد از دانشجویان رشته پزشکی را انتخاب اول خود در آزمون سراسری معرفی کردند و ۷۱ درصد دانشجویان در صورت شرکت مجدد در آزمون سراسری، مجددا پزشکی را به عنوان انتخاب اول خود برمی‌گزیدند.بحث نتایج حاصل حاکی از نگرش منفی دانشجویان رشته پزشکی نسبت به آینده شغلی خود بود در حالی که اکثر دانشجویان نگرش در حد مطلوب نسبت به رشته تحصیلی خود داشتند. تعدیل ظرفیت پذیرش دانشجویان پزشکی، توزیع مناسب نیروی انسانی، آشنایی کامل‌تر دانش‌آموزان با رشته‌های تحصیلی دانشگاهی قبل از شرکت در آزمون سراسری، حمایت مالی پزشکان جوان و ایجاد مراکز مشاوره و حمایت از دانشجویان می‌تواند در بهبود نگرش آنها مفید واقع شود.

---

مقدمه: با توجه به اهمیت تغذیه در سلامتی، بالا بودن دانش تعذیه‌ای پزشکان امری مهم و حیاتی است. این مطالعه به منظور تعیین سطح آگاهی دستیاران و کارورزان پزشکی در حال تحصیل از دانش تغذیه در دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی انجام شد. روش‌ها: در این مطالعه توصیفی- مقطعی، از کل کارورزان و دستیاران هدف، ۶۶ کارورز و ۷۰ دستیار به صورت تصادفی، پرسشنامه‌های دانش تغذیه‌ای را در بیمارستان‌های تحت پوشش دانشگاه دریافت کردند و همگی آن را تا پایان وقت اداری تکمیل کرده و به پرسشگر تحویل دادند. داده‌ها در نرم‌افزار SPSS و با آزمون‌های ANOVA و مجذور کای تجزیه و تحلیل شد. نتایج: سطح دانش تغذیه‌ای ۳/۲۵ درصد شرکت‌کنندگان ضعیف، ۳/۶۱ درصد متوسط و ۴/۱۳ درصد خوب بود ولی دانش تغذیه‌ای هیچ کس در حد خیلی خوب نبود. پاسخ صحیح به سؤالات دانش تغذیه‌ای ۲۸/۵۰ درصد بود. نود و سه و هفت دهم درصد کل دستیاران و کارورزان از رابطه مصرف بیش از حد ویتامین C در دوره بارداری و وابستگی نوزاد به این ویتامین و ۳/۸۰ درصد ایشان از ارتباط مصرف بیش از حد پروتئین با دفع کلسیم بی‌اطلاع بودند. نود و شش و پنج دهم درصد شرکت‌کنندگان، هیچ کتاب جامع و معتبری در زمینه تغذیه نمی‌شناختند و هیچ کس سایت و یا مجله‌ای برای مطالعه در زمینه تغذیه نمی‌شناخت. نتیجه‌گیری: این مطالعه نتایج مطالعات پیشین، مبنی بر اینکه افزایش آگاهی تغذیه‌ای در برنامه درسی دانشگاه‌های علوم پزشکی و هنگام فعالیت‌های بالینی ضروری است، را تأیید می‌کند.

---

مقدمه: برای تحقق ویژگی‌های حرفه‌ای و کسب مهارت‌های مورد نیاز، دانشجویان در عرصه‌های کارآموزی آموزش می‌بینند. مطالعه حاضر با هدف شناسایی وضعیت کارآموزی در عرصه از دیدگاه‌ دانشجویان‌ مدیریت خدمات بهداشتی درمانی و بهداشت خانواده دانشکده بهداشت و تغذیه دانشگاه علوم پزشکی تبریز انجام شده است. روش‌ها: این‌ مطالعه‌‌ کیفی‌ تجارب دانشجویان را در خصوص‌ واحد کارآموزی در عرصه‌ رشته مدیریت خدمات بهداشتی درمانی و بهداشت خانواده‌ در تیر ماه ۱۳۸۷ مورد بررسی قرار داده و داده‌ها با استفاده از روش ‌بحث گروهی‌ متمرکز جمع‌آوری گردید. در این مطالعه سه بحث گروهی جداگانه انجام شد که در کل ۲۲ نفر در این بحث‌ها حضور داشتند، تجزیه و تحلیل داده‌ها به روش تحلیل محتوا از نوع قراردادی انجام گرفت. یافته‌ها: یافته‌های مطالعه بیانگر سه درون‌مایه برنامه‌ریزی درسی، آمادگی برای کسب دانش و مهارت، ارزیابی کارآموزی بود. در برنامه‌ریزی درسی دانشجویان به مسائل مرتبط با برنامه‌ریزی، طرح درس و منابع آموزش اشاره داشتند. در آمادگی به مسائلی از قبیل کلاس‌های توجیهی، هماهنگی دانشکده با عرصه، همکاری با کارکنان بهداشتی، آموزش در عرصه، انجام کار عملی و حضور مربی تأکید می‌نمودند. در ارزیابی کارآموزی نیز به مسائل آزمون پایان دوره، گزارش کار، حضور و غیاب و رضایت مسؤولین و کارکنان از دانشجویان اشاره داشتند. نتیجه‌گیری: دانشجویان برای یادگیری مهارت‌های مورد نیاز خود در کارآموزی در عرصه با مشکلاتی مواجه هستند و خواستار ارتقای فرآیند آموزشی این کارآموزی‌ها و بهره‌وری افزون‌تر از آن هستند. پیشنهاد می‌گردد با ارائه برنامه درسی مدون و عملی، هماهنگی با محیط کارآموزی، اجرای شیوه‌های تدریس و ارزیابی مناسب موجب ارتقای کیفیت آن گردند.

---

---

آموزش بالینی جزء حیاتی برنامه درسی در آموزش پزشکی بوده و در شکل‌دهی مهارت‌های اساسی و توانمندهای حرفه‌ای دانشجویان نقش اساسی دارد(۱و۲). هدف آموزش بالینی فراهم آوردن فرصت‌هایی است تا دانشجویان بتوانند اطلاعات نظری را با واقعیات عملی پیوند بزنند(۳). به صورت تدریجی با حضور بر بالین بیمار تجربیاتی کسب کنند و در تعامل با مربی و محیط مفاهیم آموخته شده را در عمل به کار گیرند(۴). محیط اتاق عمل محیط اصلی آموزشی برای دانشجویان تکنولوژیست جراحی است. علی‌رغم آن صحنه جراحی در اتاق عمل یک محیط چالش برانگیز است که استرس موجود در این محیط به طور قابل توجهی برروی عملکرد حرفه‌ای و قدرت تصمیم‌گیری دانشجویان کارآموز در حین عمل تأثیر می‌گذارد(۵). در این محیط دانشجو علاوه بر انجام مهارت‌های روانی حرکتی پیشرفته، قدرت تصمیم‌گیری درست و مهارت کار تیمی باید در تمامی شرایط حفظ ایمنی بیمار را بیاموزد(۶). وظیفه مهم تعلیم و تربیت نیروی انسانی و متخصص مورد نیاز بخش‌های مختلف جامعه منجر به این امرشده است که آموزش گروه‌های پزشکی از الگوهایی استفاده نمایند تا دانشجویان را آماده قبول مسؤولیت واقعی خود برای بهبود سلامت جامعه بنمایند(۷).

الگوی داربست آموزشی (scaffolding) شامل تعدادی از مدل­ها و چارچوب‌هایی است که می‌تواند به عنوان یک مجموعه اساسی از ابزار برای آموزش‌دهندگان جهت تسهیل یادگیری، تشویق نوآوری در عمل باشد(۸). هدف این مدل دفاع از حرکت به سوی آزادی بیش‌تر، تفکر انتقادی، استقلال و توانمندسازی برای فعال کردن توسعه بیش‌تر رشد حرفه‌ای مورد نیاز در یک محیط مراقبت بهداشتی معاصر توصیف می‌شود که با سرعت در حال تغییر و به طورخستگی‌ناپذیر منجر به افزایش می‌شود(۹). داربست آموزشی ساختار پیشتیبان‌کننده‌ای است که در آن به دانشجویان کمک می‌کند وظایف و مفاهیم جدیدی را که به طور معمول نمی‌توانند آن را تجربه کنند، بیاموزند. یکی از مزایای این روش این است که دانشجو در محیط یادگیری حمایت می‌شود و با ایجاد محیطی برای یادگیری ایجاد انگیزه بیش‌تر در دانشجویان می‌گردد. در این روش دانشجویان در سؤال پرسیدن آزاد هستند و از حمایت و بازخورد همتایان خود در یادگیری موارد جدید برخوردار می‌شوند. از دیگر فواید این روش به چالش کشیدن دانشجویان از طریق یادگیری عمیق و اکتشاف است و انگیزه در دانشجویان برای تبدیل شدن به دانشجوی بهتر و یادگیری چگونه یادگرفتن ایجاد می‌گردد و افزایش احتمال رسیدن به اهداف آموزشی را فراهم می‌کند. داربست‌های آموزشی یادگیری را از طریق گفت و گو، بازخورد و به اشتراک گذاشتن مسؤولیت تقویت می‌کند و با حمایت و به چالش کشیدن تجارب یادگیری به دست آمده از یادگیری داربست برنامه‌ریزی شده، مربیان می‌توانند به دانشجویان کمک کند که تبدیل به یادگیرنده مادام‌العمر و مستقل شوند(۱۰).

داربست آموزشی تأکید می‌کند که حمایت آموزش‌دهندگان برای یادگیری دانشجویان باید متناسب با سطح دانش فردی دانشجویان باشد. با اجرای این روش همانطور که دانشجویان توانمندتر می‌شوند بتدریج پشتیبانی مربی از دانشجو کمتر شده و بتدریج قطع می¬گردد. در این روش مربی با پشتیبانی ظریف دانشجو در طی آموزش بالینی در محیط اتاق عمل به عنوان مثال (توضیح موقعیت چینش ابزار، استفاده درست تجهیزات) ارائه می‌دهد و با ایجاد استقلال در دانشجو همراه با توضیح مرحله‌ای هر عمل از ابتدا تا انتها گام به گام تلاش در پیشرفت دانشجو می‌نماید(۶).

روند کار این روش در آموزش بالینی اتاق عمل بدین صورت است که از دانشجویان جدیدالورود به اتاق عمل انتظار می‌رود که بتوانند با استفاده از تکنیک داربست آموزشی، دانش به دست آمده در کلاس‌های درس خود را به محیط اتاق عمل انتقال دهند و از آن بهره بگیرند. در اولین روز از شروع کارآموزی تنها دانشجویان وظایف و مراقبت‌های انجام شده در محیط بالینی را مشاهده می‌کنند. در طول روز دوم علاوه بر مشاهده عملکرد بالینی پرسنل، می‌توانند بیمار را تحویل بگیرند و مصاحبه داشته باشند. در روز سوم دانشجویان علاوه بر وظایف روزهای قبل، در حین مصاحبه با بیمار ایمنی بیمار را در انتقال بیمار از بخش به تخت جراحی رعایت کنند و تمامی وظایف گام به گام در روزهای متوالی از مشاهده ساده تحویل بیمار تا سطوح دشوار مهارت‌های روانی حرکتی از قبیل اسکرابینگ، بخیه زدن به دانشجو محول می‌شود(۱۱).

لذا پیشنهاد می‌شود که مطالعات کمی و کیفی در خصوص اثربخشی روش داربست آموزشی در بافت آموزشی کشورمان انجام شود. و در نهایت کلاس آموزشی برای مربیان بالینی و اساتید دانشکده‌ها برگزار شود تا با ایجاد محیط بالینی حمایتی نقش مهمی در انتقال یادگیری بالینی به دانشجویان فراهم شود.